Bugünün eylemi için Mahirlerin deneyimi

Geçmiş deneyimizi irdelemekteki amacımız gelecek eylemimizi en doğru temeller üzerine kurmaktır. Bu temelleri geçmiştekinden çok farklı koşullar içinde kurmak zorundaysak bunun gereğini yerine getirerek geçmiş deneyimin ve bugünün orijinalitesini yakalamak yükümlülüğündeyiz demektir. İşimiz yalnızca virgülüne dokunmadan geleneği sürdürmek değil, onu daha etkin hale getirmektir. Mahirlere felsefe öğretmenlerinin söylediği gibi, “pilav tekrar pirinç olmaz”. Mahir Çayan’ göre:

 

 

Mahir yazılarında döne döne “teorinin lafızlarına kölece bağlanmamak” gerektiğinden bahseder. Ona göre, “hareketin hareket halindeki doktrinidir marksizm”. Mahir Çayan ortaya koyduğu politika ve pratikleri yalnızca yararlılık ölçütleriyle değil teorik zorunlulukla açıklamak eğiliminde olduğu için kuramsal hareket alanını geniş tutmaya çalışmıştır daima. Mahir, kendisini Sovyetler Birliği ve Çin’in geliştirdiği uluslararası akımlardan ayırarak, onların takipçisi durumunda olanların ülkede ele almaya meyletmediği sorunları da ele alarak, daha ileri bir mecra yaratmak istiyordu. O, uluslararası ve ülke içi doktrinlerin bir kısmıyla çatışmış ama onların düşünsel, deneyimsel birikimi topyekun reddetme tavrı içine asla girmemiş, bilakis yararlanmıştı.

 

 

Eylem bilgiyi bilinç haline getirir. Mahirlerin yaptığı tam anlamıyla buydu. Onlar eylemle, marksist olmayı hiç ayrı koymadılar. Devrimcilikle marksizim arasında bir mütekabiliyet arayışları vardı. Hakka değil güce dayalı kadim siyasal kültürü yerle bir ederken, buhranı şuura çıkarma çabası içindeydiler.

 

Mahirleri yalnızca büyük kahramanlar olarak anlatmaya kalkışmak iyi niyetli ama çok yaygınlık kazanmış bir hatalı eğilimdir. Onlar sadece efsane değil, aynı zamanda fikri önderlerimizdir.

 

Mahirlerin, Denizlerin ve İbrahimlerin teorik katkıları onların pratiği içine sinmiştir.

 

 

Dünyayı değiştirmenin ve dengeleri bozabilmenin imkanını ortaya koyabilmek için kendine ve işçi sınıfına güvenmek gerekiyor. Anlatıldığında ilk elden son derece yerinde gözüken mücadele için girişken tutum ve kendine güven, hep bu denli hayırlı ele alınıyor değildir. Mahir, II. Enternasyonel’den esinlenen, RSDİP’in “menşevik hizbi”nin yaklaşımını şöyle ele alıyordu:

 

 

Görüldüğü gibi devrimci mücadele için irade kullanma eğilimindeki Lenin bile mahkum ediliyor, Rus proletaryasının devrimci bir rol oynayabileceğine ihtimal verilmiyordu. II enternasyonalin (bu) “takipçilik ideolojisi” devrimin öznesi olduğu kabul edilen işçi sınıfını bile yalnızca seyretmekten, takip etmekten ya da desteklemekten ibaretti. Sınıflar mücadelesine devrimci bir dahil oluşu yoktu. Anlaşılıyor ki Mahir Çayan kendisini, özgücüne sınıflar mücadelesine etki etme yönünde güvenemeyenlerden ve işçi sınıfına güvenmeyenlerden ayırıyordu. Mahir, “Milli Cephe” politikası geliştirmeye çalışanlara karşı, “Bu harekette Türkiye işçi sınıfının rolü artçı, “destekçi” bir roldür.” diyenleri ve işçi sınıfını küçük burjuvazinin peşine takmayı savunanları eleştiriyordu. Mahir konuyu şöyle irdeliyor:

 

“Aslında bütün bunların temelinde, kendine ve işçi sınıfına güvenemeyen pasifist bir küçük burjuva düşüncesi yatmaktadır. Bir ülkede halk savaşı vermek, devrim yapmak, her şeyden önce, kendine ve özgücüne güvenmekle mümkün olur.”  

 

Zafere giden yolda, küçük burjuvazinin devrimci iktidarı zorunlu bir durak olsa bile, proleter devrimcilerinin görevi, işçi sınıfını, ihtimaller üzerine kurulmuş bir politikaya dayanarak, küçük burjuvazinin peşine takmak değil, tam tersine, onu bilinçlendirerek, örgütleyerek bütün halkın öncüsü durumuna getirmektir. "Sen kendini hele bir işine ver, gerisi gelir.” 

 

İşte Mahir devrimcilerin görevinin işçi sınıfını kendiliğindenci bir sürece bırakmak değil bilinçlendirmek ve örgütlemek olduğunu; kendine ve işçi sınıfına güvenmek gerektiğini çok açık bir tarzda belirtmektedir.

 

Bu “Kendi programından ve kendi dayandığı güçlerden kuvvet alarak adım atma tavrı.” dır.

 

 

Mahirlerin döneminde kendi gücünden başka güçlere bel bağlamanın somut ifadesi ilerici bir askeri darbe beklemekti. THKP-C’nin kendi gücüne güvenme yaklaşımını ön plana çıkarmaktaki en önemli nedenlerden biri buydu. THKP-C “Benim davranışımı nasıl görürsünüz diye yukarılara değil aşağılara bakması” tutumuyla kendisini diğer cuntacı anlayışlardan ayırıyordu. Mahir gerçekliği şöyle belirliyordu:

 

 

Mahir’in en temel olarak devrim anlayışı zaten onu darbeci bir eğilime tabi olmaktan uzak tutuyordu. Mahir Çayan’a göre devrim ve iktidarı ele geçirmek:

 

 

THKP-C, var olan eylemsizliği ve kuyrukçuluğu lanetlemek üzere; kendi özgücünü hakim sınıfların boy hedefi olacak kadar zorlayan mücadelesiyle, herhangi bir cuntaya tenezzül etmeyeceğini ve pabuç bırakmayacağını dosta düşmana kanıtlamıştır. Mahir yazılarında da bu tutumu şöyle ifade eder:

 

 

Görüldüğü gibi mevcut orduda zaten “ilerici” bir vasıf görmemektedir. Bundan da öte, “Sosyal devrimin emperyalist dönemde tek yolu vardır, o da "şiddet yoluyla bürokratik ve askeri makineyi" parçalamaktır.” diyen Mahir, mevcut ordunun “kullanılması” konusundaki tavrını ise şöyle ortaya koyuyordu:

 

Mahir’in cuntacılığı reddeden tavrı sonradan değil, daha Dev-Genç döneminde ortaya konulabilmiş durumdadır. Münir Ramazan Aktolga yaşanan bir tartışmayı şöyle aktarıyor:

 

 

70’lerde sol bir yönüyle temel olarak “asgari sosyalist programı” hayata geçirebilir yönüyle bakılan askeri darbe ihtimaline alınan tavır açısından şekilleniyordu. TİP son dönemleri itibarıyla SBKP takipçiliği pozisyonuna çekiliyor ve benzer bir konumda yer alan TKP ile birlikte darbeye uzak bir konum alıyordu. MDD içinde yer alan PDA ise ÇKP çizgisine yönelmesiyle birlikte darbe konusunu gündeminin gerilerine düşürüyordu. Mihri Belli ve Hikmet Kıvılcımlı ise daha çok bir tabiiyet ilişkisi içerisinde bir sol darbe beklentisi içerisindedir. Bütün bu tabloda çok önemli bir fikir edinmemizi sağlayan gelişme ise hiç kimsenin öngörememiş olduğu 15-16 Haziran işçi direnişiydi. O güne kadarki bütün kurgular bozuluyordu. Yok denilen, güçsüz denilen, öncü olamaz denilen işçi sınıfı bütün ihtişamıyla sosyalistlerin karşısına çıkıyordu. Asker-sivil bürokrasi ve hakim sınıflar için ise durum tam bir kabustu. İmtiyazsız, sınıfsız ve zümresizlikten bahsedilirken işçi sınıfı karşılarına çıkıvermişti. Hem de polis ve asker barikatlarını aşarak yürüyordu. Burjuva partilerinin partizanı olmakla yetinen sınıf haklarına sahip çıkıyordu bu kez. Böyle bir kitle desteğini arkalarına alabilme ihtimalini taşıyan sosyalistler tehlikesini iliklerinde hissederek akıllarını başlarına toplama pozisyonuna geldiler. İşçi direnişini gören THKP-C ise kendine güvenini arttırıyordu. THKP-C tartışmaların başından beri kemalist darbe ihtimalinin bütünüyle ötesinde kalmamakla birlikte ayrı kurguluyordu kendisini. “Türkiye sosyalist hareketinin kaderini bir biçimde “sosyalist” büyük devletlerin politikalarına veya -sıfatı ne olursa olsun- içerideki bir “büyük güç”e bağımlı kılmaktan başka bir yol bulamayan, Türkiye’nin o tarihe kadarki sosyalist geleneğinden kendi özgücünü geliştirme ve ona güvenme ruhu körelmiş veya köreltilmiş düşünüş ve tavır mirasından kopuş anlamında yeni bir hareket olmalıydı.” Bunu THKP-C yaratmaya çalıştı. Darbeyle başlayacak dönemle birlikte aslında sosyalist hareket ciddi bir var olma sorunu yaşayacak durumdaydı. THKP-C ortaya çıkacak ters yönde gelişmeler karşısında devrimcilerin kendi etkilerini sürdürebileceği bir yöntem geliştirmeye çalışıyordu. Aksi takdirde sol tamamen sahneden çekilecek gibi gözüküyordu. Bu nedenle inisiyatifi elden kaybetmeden, gerçekleşme ihtimalindeki darbenin hem niteliğini ortaya çıkarmak üzere, hem de anti-emperyalist bir çizgiye çekmek üzere eylemler yapmayı tasarlıyorlardı. Mahir Çayan kendi örgütsel özgücünü şu düzeyde ele alıyordu:

 

 

Görüldüğü gibi Mahir Çayan özgücüne en az “etkin azınlık” dediği kemalistler kadar güvenmekte, ona denk tutmaktaydı. Bu özgücüne güvenen tavır THKP-C’yi, büyük devlerin ya da içerideki büyük güç olan cuntanın destekçiliği pozisyonundan ayrıştırmaktaydı.

 

 

Toplumsal gerilimin en yükseğe çıktığı koşullarda arenada sadece genç militanlar kalmıştı. Darbe gerçekleşip de Mihri Belli ve PDA umut bağladığı sol kesimin etkili olamadığı anlaşılınca konu bir nevi kapanmış oldu. Ancak buna rağmen THKP-C deyim yerindeyse müttefik saydıklarını terk etmemişti. Çünkü o kemalistlere anti-emperyalist bir kategori olarak bakıyor ve durumu sadece darbe sürecinde belirleyici olmaları açısından ele almıyordu. O nedenle diğer darbe destekçisi konumunda kalanlara oranla, 12 Mart sonrası koşullarına rağmen önem atfediyorlar ve durumu şöyle ifade ediyorlardı:

 

 

Mahirler zaten darbeye bel bağlamamış olmanın rahatlığı içerisindeydiler. Onlar zaten bir darbeyi kendilerinden yukarıda bir güç olarak kabul etmiyorlardı. O nedenle hayal kırıklıkları da fazla değildi. Bu konuyla ilgili ontolojik bir meseleleri vardı zaten. İşin özü de buradan kaynaklanıyordu. THKP-C kemalistler gibi devlet araçlarını kullanarak devleti ele geçirmek çizgisinde değildi. Bunun doğal sonucu olarak da kendini ortaya koymaktan ve başka güçlere bel bağlamamaktan söz ediyordu. Buradan hareketle THKP-C 12 Mart 1971 sonrasında cuntadan bağımsız bir güç olabilmek üzere, sıkıyönetim ve tevkifatların gerçekleşmesinin ardından silahlı mücadeleye başladı.

 

Bugün de kendinden başka güçlere bel bağlama ya da sadece o güçleri destekleyerek görevini yerine getirdiğini düşünme eğilimi yaygındır. Kimisi demokrasi için Avrupa Birliği’ne; kimisi hala 28 Şubat’a, kemalizme ve Türk milliyetçiliğine bel bağlamaktadır. Kimisi ise Kürt Hareketi’ni “destekliyor” olmayı yeterli görmektedir. Kendi potansiyelini harekete geçirmeden sonuç alabileceğini düşünmek yanlış bir yönelimdir. Tarlada izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz.

 

 

Sadece kendi özgücüne güvenerek devrimci mücadele yürütmek siyasette yeterli değildir. Çünkü siyaset sadece ilerde faaliyet yürütmek istenen alanlara ve seviyeye doğru büyüyecek olma uzun vadesiyle yapılamaz. Devrimci faaliyet hem uzun vade içerisinde ilmek ilmek örülerek, biriktirilerek yapılan; hem de konjonktürde yani şimdiki zamanda yapılan bir iştir. “Marksistler için tek şey önemlidir; konjonktürün, yani belirli bir toplumda, tarihin belirli bir anında, sınıflar ve güçler ilişkisinin kendileri için elverişli olup olmamasıdır.” Kan ter içinde bir mücadele yürütülürken; kurulu düzenin karşısına çıkabilecek bütün sınıfsal ve örgütsel güçleri proletaryanın öncülüğünde aynı safa dizmek gerçekleştirilmesi gereken en temel görevlerden biridir. Mahir konunun diyalektik bütünlüğünü şöyle anıyor:

 

 

Bugün THKP-C akımının içinden gelen çevreler için devrimci siyaset yapma tarzı 1970’lerin anlayışının fersah fersah gerisindedir. THKP-C geleneğinin rafine özellikleri büsbütün unutulmuş geriye sadece kahramanca mücadele etmiş olması yönü kalmıştır. Kurulu düzene karşı ülke sathında siyaset yürütme tarzı gitmiş; kendi örgütlerinin küçücük menfaatlerini her şeyin üstüne çıkaran alışkanlıklar ön plana çıkmıştır. Hakim sınıflar dışındaki bütün toplumun iyiliği adına politika yapma, onun adına konuşma niteliği fiilen kaybedilmiş; örgütlerin güç biriktirme yönelimi sınırlı sayıdaki insanın kendi yağıyla kavrulması döngüsü haline gelmiştir. Sonuçta buğday olmayınca değirmen kendi taşını öğütmeye başlamaktadır.

 

Cezaevinde ilk olarak tüneli kazan THKO’lulardır ama daha sonra o tünelden 2 THKO’lu, 3 THKP-C’li özgürlüğüne kavuşmuştur ve daha sonra Denizleri kurtarmak için iki örgütün özneleri birlikte mücadele etmiş ve birlikte ölmüştür. “THKP-C ile THKO birbirine "rakip" iki ayrı hareketti. Ama ortak düşmana karşı savaşta ortak davranabilme erdemini gösterebildiler.” Aslında her iki örgütün birbirine karşı tutumu o kadar kardeşçeydi ki, fiili durumların ötesinde, birliğin sağlanması yönünde düşünceler de hep gündemdeydi. Hatta Şaban İba’nın aktarımlarına göre: “Parti Cephe'nin adı değiştirilip Parti Ordu olacak, Deniz Gezmiş kurtarılacak ve birlik kararı her iki örgütün elemanlarına duyurulacaktı.” 

 

Mahir şu sözleriyle ittifakın sadece ezilen-sömürülen sınıflar arasında değil; aynı zamanda örgütler arasında da olması gerektiğini tüm açıklığıyla anlatmaktadır:

 

Mahir birleştirilmesi ve yönlendirilmesi gereken bütün kategorileri saymış bulunuyor. Geleneğin devamcılarının çoğu için bugün bu yaklaşım büyük ihtimalle kendilerine çok uzak görünüyor olacaktır ama gerçek budur. “Yığınların gözünde sovyetlerin manevi otoritesi, Bolşevik partisi'nin manevi otoritesinden daha üstündü.”  Örneğin Dev-Genç, içinde farklı politik güçlerin bulunduğu ve bunun doğal kabul edildiği bir koalisyondu. Dev-Genç denilen yapı, bu gelenekten gelen bir devrimci örgütün kendisine bağlı, homojen gençlik kolu gibi tasarlanıyor şimdi. Dev-Genç’i yeniden kurma niyetinde olan hiçbir çevre, bir ikincisiyle dahi görüşme gereği bile duymamakta. Ertuğrul Kürkçü bize bu konuda şu bilgiyi aktarıyor:

 

 

 

Mahir; en geniş cephe, demokratik muhalefet ve demokratik ordunun en solunda yer alarak siyasi muhalefeti yönlendirmek gerektiğini anlatıyordu. Bu ittifak ilişkileri demektir. Ancak bugün bunu böyle anlayan eğilimler azınlıktadır. Cepheler durup dururken herhangi bir politik yapıya güç katmaz; ancak cephe büyük bir mücadele ortaya koyabilirse, bu mücadelede yaratıcı emek gösterenlere olumlu sonuçlar verebilir. “Halk savaşında önderlik bir pazarlık veya tekel konusu değildir.” Öncülüğü kazanmak bir sınavdır. Bu sınava çok çalışanlar başarılı olabileceklerdir. Mahire göre:

 

 

İttifaklar ilişkisi içinde devrimci mücadelenin lokomotifi olmayı kim hak etmektedir tartışmasının ise doğrudan bir sonuçlandırılamayacağı tutumuyla yaklaşan Mahir Çayan, “milli demokratik devrimin öncüsünün proletarya olduğunu, ancak bu öncülüğün apriori, durağan bir biçimde değil, hareket içinde elde edebileceğini...” ifade etmektedir. Bu aslına bakılırsa politik örgütler için de geçerli olabilecek işleyiştir. Bir cephe ilişkisinde hangi çizginin bir ağırlık merkezi oluşturabileceği mücadele içinde belli olacaktır. O nedenle bir cephede, bir politik örgütün bütün görüşlerinin otomatik olarak benimseneceği söylenemez ve böyle bir garanti verilemez. Mahir öncülük etme konusundaki yaklaşımını şöyle açmaktadır:

 

 

THKP-C kendine güvenmektedir ve kendi çabasının ürünü olan bir öncülüğün sonuç verici olacağının farkındadır. O nedenle diğer güçlerle tartılmaya açıktır:

 

 

Bütün bu süreçte Mahir Çayan kendisi için önemli olan tutumun ne olduğunu söyle anlatıyordu:

 

 

 

Türkiye’de çok yaygın bir sorunları ele alış yöntemi var. Buna göre, eğer ortada bir sorun varsa bu kesinlikle dışarıdan, çok ötelerden kendisine yöneltilmiş bir faktör tarafından oluşturulduğu kabul ediliyor. Eğer Kürtler hakkını arıyorsa dışarıdan kışkırtılmıştır; işçi eylem yapıyorsa dışarıdan gelen provokatörlerin işidir; enflasyon canavarı denilen yaratık her şeyi pahalılaştırmaktadır. Oysaki Kürtleri bilfiil devlet ezmektedir; işçiler patron tarafından işten atıldığı için eylem yapmaktadır; enflasyon ise vurguncuların bilinen taktiğidir. Sorunlar mevcut düzenin yapısından kaynaklanmaktadır. Sorunlar hem içerideki hem de dışarıdaki yapının ortak etkisiyle oluşur. O nedenle sorunu dışarlıklı kılmak açıklamayı yarım bırakmaktır çoğu kez. Bu değerlendirmenin izinden gidecek olursak Mahir Çayan’ın şu tespitlerinin kritik öneme sahip olduğu anlaşılabilir.

 

 

Burada Mahir Çayan Türkiye’nin toplumsal yapısını doğru olarak değerlendirmekte ve kapitalizmi sadece bir emperyalizm meselesi olarak görmemekte artık işsel bir olgu haline geldiğini saptamaktadır. Yani sorun aynı zamanda kompleks bir biçimde içimizdedir. “Emperyalizm içsel bir olgu haline geldiği için bu oligarşi içindedir.” artık. Savunma’da“Parça (Türkiye) bütün ile (emperyalist kamp) genel olarak bir özdeşlik içindedir." denmekle durum daha da net bir şekilde ifade ediliyordu.

 

Bu saptamalar önemli bir gelişmeye imkan veriyordu. “Emperyalizmle mücadeleyi kendi kapitalizmiyle mücadele olarak gördü THKP-C.” En önemli savaş alanı ilan edilmiş oluyordu bu sayede ve düşman aynı zamanda oligarşiydi. Mahir Çayan tabloyu şöyle belirginleştiriyor:

 

Bu değerlendirme, THKP-C’nin, Savunma’da da geçen “Halkımız 52 yıl sonra tekrar 1919'ları yaşamaktadır” yaklaşımını tartışmaya mahal vermeyecek düzeyde aşan içerikle donanmış durumdadır. Artık sözü edilen mesele sadece dışarıdan gelen bir işgal meselesi değildir. İşgalin gerçekleştiriliş tarzının değiştiği ve sınıfsal yanın ağır basacağı açıkça ifade edilmektedir.

 

 

THKP-C teorisinde, emperyalizmin içsel bir olgu olduğu saptanması, Türkiye kapitalizmini daha net olarak ele alabilme imkanı veriyordu. Mevcut kapitalizminin içindeki hakim sınıflar oligarşi olarak somutlanmış ve olgunlaşmış bir kapitalizm tablosu ortaya konmuştu. Bu genel panorama şöyle açıklanıyordu:

 

 

Burada anti-oligarşik devrim kavramının MDD’den “bir ölçüde farklı” ve “daha tutarlı” olduğundan; “sürecin feodal süreç olmadığından” söz edilmektedir. Tezler kapitalizme ve içerdeki sınıflara vurgu yapar yönde geliştirilmiştir. “İki milyon civarında imalat sanayisinde çalışan, dört milyona yakın proletaryanın bulunduğu ve nüfusunun %70’i köylülerden oluşan, tarımda, feodal ilişkilerin yanında kapitalist ilişkilerin uç verdiği bir ülkede...” artık proletaryaya yönelik çalışma daha fazla arttırılabilirdi.“Çayan grubunun İstanbul’daki taraftarları, 15-16 Haziran 1970 işçi mücadelesinden sonra bir ‘Marmara-Trakya Komitesi’ kurulmasına ve işçiler arasında çalışma yapılmasına önderlik etmişlerdi.” 

 

Kesintisiz devrim kurgusunda, anti-oligarşik devrim çözümlemesiyle içerideki çelişkiye yoğunlaşan Mahir Çayan proletaryanın önemini, devrim savaşının tek bir süreç içinde gerçekleşeceğini; her şartta yapılan devrimin sosyalizme gideceğini bütünsel bir şekilde söyle izah etmektedir.

 

 

 

Mahir Çayan, derinden derine, toplumdaki sosyal olayların gelişimi düz bir çizgi izlemediğini, trendler çizerek aktığını ve sosyalizme geçişin zorunlu duraklarının bulunduğunu söylemektedir ama gerçekleşecek devrimi burjuvaziden gasp etmeye kesinkes kararlıdır. Kesintisiz devrimde, MDD bahsinde ağırlıklı olarak geçen ara aşama neredeyse yok gibidir. Kesintisiz devrim milli burjuvazinin bulaştığı bir aşamayı içermeyen niteliktedir. Emperyalizmin içsel bir olgu olduğu, dört milyon proletaryadan ve anti-oligarşik devrimden bahsedildiği koşullarda artık aşama yoktur.

 

Necmi Demir, 71’deki şövalye ruhun azaldığını söyleyip Mahir’i yererek: “Kesintisiz Devrim 2 ve 3'ün kaleme alındığı 72'de tam bir "hesaplılık" var” der.

 

Evet, hesap gasp etmektir.

 

 

THKP-C arkasında; TİP, Dev-Genç, 6. Filo eylemi, 15-16 Haziran işçi direnişi gibi kocaman bir realiteyi arkasında barındıran bir hareketti. THKP-C hiç de kısa sürede silahlı eylemlere başvurmuş bundan başka niteliği olmayan bir çıkış değildi. “THKP-C ile ilgili varılabilecek en yanıltıcı yargılardan biri, onu büründüğü görünümlerden biriyle, salt ‘askeri’ bir aparat, bir ‘gerilla örgütü’ olarak görmek olur.” Hatta THKP-C, paradoksal olarak merkezi otoritenin aslında kof olduğunu anlatabilmek üzere silahlı eylem yaparken kendisinden çok üstün askeri güçler karşısında yenilmesinden sonra kitleler ondan yana çıktılar. Bu THKP-C’nin silahlı bir örgüt olmasının çok ilerisindeki bir niteliğini anlatıyor.

 

 

Ertuğrul Kürkçü durumu şöyle açıklıyordu: “Bana sorarsanız, Kızıl Tugaylar'la THKP-C'nin farkı, bir yerden bakınca yok, bir yerden bakınca da çok önemli bir fark var: O da THKP-C'nin Dev-Genç'e, işçi komitelerine, köylü komitelerine sahip olarak çalışması, kendi etrafında aydınlardan sanatçılardan bir destek hattı oluşturmuş olması, öğretmeninden mühendisine kadar bütün beyaz yakalı çalışanlarla arasında bir rezonans olması ve onların örgütlenmelerinde kısmen yardımcı olması…” 

 

Benzer girişimlerde bulunanlara oranla çok büyük bir avantajı vardı. İşçi, köylü, ordu, gençlik ve daha birçok alanda çalışmaları ve ilişkileri vardı. Bütün bu alanları kazanmak üzere THKP-C kitle çizgisine önem veren bir tarzı geliştirmişti. Mahir Çayan durumu net olarak şöyle ifade ediyordu: “Kitle çizgisi, marksist hareketin bel kemiğidir. Marksist hareketi her çeşit küçük burjuva hareketinden ayıran bir settir, kitle çizgisi.” 

 

 

Mahir Çayan, önem verdiği buradaki bölümde, proleter kitlelerinden oluşan örgütün ne kadar kritik olduğuna dikkat çekmeye çalışıyordu. Burada dikkat çekmeye çalıştığı kitleler mantığının da ötesinde ikinci bir konu da öne çıkmaktadır. O konu: Proletarya partisinde ancak partinin kurulduğu ilk etapta sınıfsal kökenin önemli olmadığını ancak daha ikinci etapta işçilerin çoğunluğu teşkil etmesi gerektiğidir. Bu önermelerden kesinkes şu sonucu çıkarmalıyız, ikinci etaba geçildiği ya da geçilmesi gerektiği durumda hala birinci etaptaki mantıkla hareket edemeyiz. Birinci etaptaki mantık yalnızca birinci etapta geçerlidir, yani yalnızca birinci etapta üyelerin işçi olmaması fark etmez ama daha sonra bu bir sorundur.

 

Bu mesele sosyalistlerin temsil etmeyi hedefledikleri sınıfsal kategoriyle ilgili bir meseledir. Sosyalistlerin bir proletarya partisi olarak işçi sınıfını temsil etme yaklaşımı üzerinde çok yüksek bir emek sarf edilerek yerine getirilmesi gereken bir görevdir. Sosyalistler temsil edilmek istenenle, temsil eden mekanizmanın ayrılığını bilerek hareket ederler. Mahir Çayan bunu şöyle ifade ediyor:

 

Mahir Çayan’nın bu yaklaşımından elde edilmesi gereken yöntem ve o yöntemin kavram birimleri şunlardır: Devrimciler olarak kendimiz; temsil etmek iddiasındaki sınıf ve sosyalist bilinç götürülerek öz örgütün yaratılması. Burada sosyalist bilinç götürmek gücümüzü zorlayan meşakkatli bir görevdir. Sosyalistler bu görevi yerine getirmeden; bu görev yerine getirilmiş gibi işçi sınıfını bilinçli ve öz örgütüne kavuşmuş kabul etmemelidir. Sosyalistler bunu yerine getirdiği ölçüde, temsil etmeküzere yerini sağlamlaştırabilecektir. Yoksa buna rağmen, bu vasfı taşıyor kabul edilemez. 

 

 

 

THKP-C Savunması’nda ulusal sorun konusunu, Türkiye’nin ulusal kurtuluşu sorunu olarak ele alıyor olsa da; bu öne sürülen yaklaşımın durumun genel anlamda değerlendirilmesi olarak dikkate alınması mümkündür. 

Savunma’da marksizmin üç büyük kuramcısına ilişkin “sömürge ülkelerin sorunlarına gereği gibi eğilememiştir” değerlendirmesi yapılıyor. Bu durum bu kuramcıların teorik alandaki eksikliklerinden kaynaklanmıyor elbette ki. Neyden kaynaklandığı söyleniyor öyleyse, bunu sarih bir şekilde saptayalım: Sömürge bir ülkenin devrimcisi olmamalarından. Demek ki, sömürge bir ülkenin devrimcisi olmak ve olmamak fark yaratır. Bununla birlikte sömürge ülkelerin sorunlarına “gereği gibi eğilememiş olmak” konumundan çıkıp, milli devrim sorunlarına “etraflı bir şekilde eğilmek” gerekmektedir.

 

Bir ulusun ulusal kurtuluş sorununa gereği gibi, etraflı bir şekilde eğilecek olanlar; sömürge bir ülkenin devrimcisi olmayanlar değil sömürge ve yarı sömürge sosyalistleridir. Temel olarak ulusal sorun konularında söz, yetki ve karar hakkı da sömürge ve yarı sömürge uluslarının ve sosyalistlerinindir. Değil soruna eğilme konusu, sömürge bir ülkenin devrimcisi olmayanların, sömürge bir ülkenin adına karar hakkı da yoktur. Lenin ezen ulusun bir devrimcisi olmasının bilinciyle sorunu şu çarpıcı örnekle anlatıyor:

 

 

Savunma’da ulusal sorun konusu Cezayir ele alınarak söyle irdeleniyor: 

 

 

Çözümü, Cezayir’in Fransa’nın bir eyaleti olabilmesinde gören Cezayirli bir konudur ama bizim bu bugün asıl sorunumuz; bu coğrafyanın Cezayir’i adına ne yapılması gerektiğini belirlemek isteyen Fransız sosyalisti konumuna yönelmemektir.

 

Mahir Çayan, ulusal sorun konusunu şu çözümlemeyle ele alıyor:

 

 

Burada ulusların kendi kaderini tayin hakkına sahip çıkmasının ötesinde, tartışmaya mahal vermemek üzere misak-ı milli’nin esas kabul edilmemesi gerektiğini bilhassa belirtiyor. Ancak gözlemlenecek olursa Mahir bu tahlillerini ayrılma hakkını da kullanabilecek olan ayrı bir ulusal özneye dikkatini yönelten bir konumdan hareket ediyor. Kendi kaderini tayin hakkını savunduğu bir ayrı ulus hakkında konuştuğunun bilincindedir Mahir Çayan. Biz bir başka ulusun kendi kaderini tayin hakkını savunuyor konumda isek bunu yapabiliriz ancak o ulusu temsil ediyor ve onun hakkında karar alıyor konumda olamayız.

 

Marks, başka ulusları ezen bir ulusun özgür olamayacağını söylüyordu. Buradan şunu çıkarsamalıyız ezen bir ulus da çeşitli baskı koşullarında bulunuyor olabilir. Ancak buradan hareketle baskı görenlerin başkalarına baskı yapmayacağını söyleyemeyiz. Kendileri de baskı görüyorken, kadınlara baskı uygulayan erkekler örneğindeki gibi bu mümkündür. Bugün Türkiye’nin Kürt halkına karşı konumu budur.

 

Baskı görenler de baskı uygulayabilir.

 

 

 

Mahir Çayan, böyle ifade ediyor gençliğe bakışını. Onda her konuyu ele alırken gördüğümüz politik-pratik yönelimi bir belirleyici temelin üzerine oturtma eğilimini gençlik konusunda da görüyoruz. “THKP-C söz konusu siyasal mücadele anlayışını pragmatik gerekçelere değil, bir zorunluluğa, Marksist ilkelere göre tespit edildiğini söylediği bir zorunluluğa dayandırır.” Mahir, gençliği emperyalizmin karşısında bir özne olarak ele alırken bunu gençliğin bir özelliğine dayandırıyor. O da gençliğin henüz bozulmamışlığıdır. Mahir’in ilk önermesinden yola çıkarak konuyu şöyle yorumlayabiliriz:

 

Gençlik devrimci sınıf ve tabakaları harekete geçiren bir dinamit fitilidir. Gençlik doğası gereği atılgandır, coşkuludur, yüreklidir. Doğaldır ki gençlik kapitalizm karşısında büyük bir tehlike haline gelebilir ve toplumun en az bozulmuş tabakasını oluşturur. Gençlik daha henüz bir önceki kuşaklar gibi sistem tarafından bozulup, yeniden biçimlendirilerek, sistemim işleyişine en uygun hale getirilememiştir. Genç insanlar denemek, anlamak ve üretken bir şekilde öğrenmek arayışındadır. Kapitalizm gençliğin sisteme dair daha tam bir yargı oluşturmamış olmasından korkar. Onun en korktuğu şey gençliğin sisteme, anlamaya çalışan, yabancı bakışıdır. Bu bir tür bilime özgü olan bakışıdır. Gençlik bu bakışıyla her an “kral çıplak” diyebilir.

 

Her genç kuşakta sisteme adapte operasyonu bir nevi tekrar eder. Her genç kuşağın sınıflar mücadelesinde yerini alma süresinde sistemle gençlik arasındaki bu gerilim yeni çarpışma olarak tezahür edebilir. Sistem kronolojik olarak her raundu kazanmak için çabalar ve kazanmak zorundadır. Bütün burjuva akımlar paternalist bir alışkanlıkla gençliği daima kendi denetimi altında tutmak ister. Sistem eğer elinden ipleri kaçırırsa mevcut kapitalizme karşı en reaksiyoner tavrı alan bir kategoriyle karşı karşıya kalabilir.

 

Gençlik daha bir kere bile yenilmemiş kısa bir tarihin insanıdır, onun için umutludur. Eğer yeni ve umutlarının karşılığı olabilecek devrimci bir ufuk görebilirse onu almaya açıktır ve atılgan davranır. Yüreklidir çünkü denemeye eğilimlidir.

 

Mahir Çayan’ların kuşağı, sosyalizm mücadelesinde büyük sorumluluklar almış ve yeni mecralar açmış gençler olarak kendilerinden önceki kuşaktan hem beslenmiş hem de bu kuşakla çelişkiler yaşamışlardır. Yaşanan bu çelişkiler esnasındaki gerilimleri zaman zaman dile getirmiştir:

 

 

Turan Feyzioğlu, Mahir adlı kitabında, Ertuğrul Kürkçü’nün; Proleter Devrimci Kurultayı'nda, ihtiyar genç ayrımı yaparak, ihtiyarlara çattığını ve ihtiyarların gençliğin rolünü inkar etme eğilimi olduğunu söylediğini aktarıyor. 

 

Bütün bunlar bize gösteriyor ki Dev-Genç döneminin gençliği eski kuşakla gerontokratik bir çelişki yaşamıştır. Ancak gençlik kendisinin eseri olan yeni ve güçlü bir mücadele ortaya koyarak kendisinden önceki kuşağın deneyimi altında ezilmekten kurtulmuştur.

 

 

Halk bir defa, tek ümidin kendi ellerinde olduğunu hissetsin, yüzyılların ezilmişliğini çıplak elleriyle çeker alır! diyordu Savunma’ya başlarken THKP-C. Neyin ümidinin bir kere dahi hissedilmesi yeterliydi? Kurtulabilme ümidinin. Kurtulabilmenin mümkünolduğunun. Karl Liebknecht’ten esinlenen “Geçekçi ol imkansızı iste” parolasının da derdi aynıydı. Gerçek koşullardan yola çıkarak imkansız gibi gözükeni istemek. İmkansız gibi gözükenin imkanlı yani mümkün olduğunu hissetmek.

 

 

Mahir, “Böyle gelmiş, böyle gider” düşüncesini, devlet mevhumuna karşı konulmazlığı ve düzene karşı tepkilerin nötralize edilişini suni denge kavramıyla değerlendirmişti. Emekçi halktaki bu eğilimin, halkla oligarşi arasında bir denge yarattığını anlatıyordu. Oysaki sömürüyü sürdürmeyi sağlayan bu dengeyi bozmak gerekirdi ve bozabilmek “mümkün”dü.

 

Mahir, proletarya ve müttefiklerinin düzenin dengesini bozabileceği ve dünyayı değiştirebileceği fikrinin bir temsilcisiydi. Dengenin bozulabileceğinin mümkün olduğunu savunan ve bozmayı deneyen tutumuyla tam bir devrimciydi. Bugün dengenin ve dünyanın değiştirilebilme ümidine ilişkin yaklaşım müthiş bir kriz yaşarken bu ümidin geçmişteki taşıyıcılarının kıymeti çok daha fazla anlaşılıyor. Nice engebe ve dolambaçtan sonra insanlık hala aynı sorun alanının içinden “Başka bir dünya mümkün” tutumunu korumaya çalışıyor.

 

Ülkeyi ve dünyayı değiştirmenin mümkün olması üzerine bu temel kurgunun kolay edinilebilir bir özellik olduğu sanılabilir ancak öyle değildir. Mahir bu konudaki yöntemi söyle anlatıyor:

 

 

Bu yöntemden hareketle, “küreselleşmenin” kaçınılamaz (kaçınılması mümkünolmayan) ve bu nedenle karşı bir politik mücadele yürütülmesi değil; adapte olunması gereken bir süreç olduğu değerlendirmesini yapan sol çevreler yakın zamana kadar çok etkiliydi. Oysaki emperyalizmden bambaşka ve “daha yumuşak” bir tarihsel aşama yoktu karşımızda. Buna rağmen, bu yanlış değerlendirmeyi yapan çevreler emperyalizmin yeni ataklarına karşı mücadeleye pek mümkün ve gerekli görmüyordu. Demek ki Mahirlerden 30 sene sonra devrimciliğin dünyayı değiştirmek ve dengeleri bozmak yönündeki bu mütevazı prensibi önemli ölçüde yıpratılmış olabiliyordu.

 

Bu açıklamasında da Mahir emperyalizmin her şeye kadir olduğunu, karşı politik faaliyet yürütülemez olduğunu kabul edenlere çatıyor ve emperyalizme karşı devrimci mücadelenin yürütülebileceğinin mümkün olduğunu savunuyordu.

 

Elbette ki Mahir bu meseleyi “doktora tezi olarak bu konuyu seçmiş toy bir üniversite asistanı” olarak ele almadı. Onu ve THKP-C’yi farklı kılan dünyayı değiştirmenin mümkün olduğu yönünde kalkışmada bulunmasıydı. Mahirlerin dönemi, zaten her türlü devrimci sonucun kendiliğinden elde edilebildiği, irade gerektirmeyen bir dönem değildi. Aksine o zaman da devrimci faaliyet için irade kullanmak ve emek vermek kritik öneme sahipti. Bunu Ertuğrul Kürkçü şöyle anlatıyor:

 

 

Görüldüğü gibi ortaya konulan irade ve emek otomatik sonuç veren nitelikte değildir. İlke ısrarına ve mücadelenin daimiliğine ihtiyaç vardır. Çıra is vere vere yanmaktadır. Mahir, otomatiklik arayanları eleştirerek konuyu şu tarzda ele alıyor:

 

 

 

“İşte bak, kardeşim, sonunda öğrendik konuşmayı

tatlı tatlı ve yalın konuşmayı.

Anlaşabiliyoruz şimdi fazlası da gereksiz.

Ve yarın diyorum, daha da yalın olacağız

tüm yüreklerde, tüm dudaklarda aynı ağırlığı edinen sözleri bulacağız.

Adıyla anılacak her şey,

Ve ötekiler gülümseyip

“böyle şeyleri biz de yüzlerce yazabiliriz” diyecekler.

Bizim de istediğimiz bu işte.” 

 

Ritsos da tıpkı Mahir gibi insanlığı “böyle şeyleri biz de yüzlerce yazabiliriz” diyebilmeye davet ediyor. Onlara şiir yazabilmeniz mümkün tabi ki diyor. O da Mahir gibi insanlığı, yapabileceği şeyler konusunda cesaretlendiriyor.

 

 

 

 

1.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 221.
2.Ertuğrul Kürkçü, “5 Miras”, Expres Dergisi, No. 60, 10 Nisan-10 Mayıs 2006, s. 17.
3.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 339.
4.Turan Feyizoğlu, Mahir, Su Yayınları, Mart 1999, s. 230.
5.Ömer Laçiner, “THKP-C: Bir Mecranın Başlangıcı”, Toplum ve Bilim, No. 78, Güz 1998, s. 13.
6.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 5.
7.Haluk Yurtsever, Süreklilik ve Kopuş İçinde Marksizm ve Türkiye Solu, El Yayınevi, Mart 2002, s. 231.
8.Turan Feyizoğlu, Mahir, Su Yayınları, Mart 1999, s. 501.
9.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 107.
10.Turan Feyizoğlu, Mahir, Su Yayınları, Mart 1999, s. 259.
11.THKP-C Savunma, 68'liler Birliği Vakfı, Kasım 2001, s. 141.
12.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 272.
13.Oligarşi: İşbirlikçi tekelci burjuvazi, toprak burjuvazisi ve feodal kalıntılar.
14.THKP-C Savunma, 68'liler Birliği Vakfı, Kasım 2001, s. 16.
15.Ertuğrul Kürkçü, “5 Miras”, Expres Dergisi, No. 60, 10 Nisan-10 Mayıs 2006, s. 17.
16.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 336.
17.THKP-C Savunma, 68'liler Birliği Vakfı, Kasım 2001, s. 111.
18.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 334.
19.THKP-C Doğuşu ve İlk Eylemleri, Kaynak Yayınları, Mayıs 1987, s. 21.
20.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 258.
21.Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, “THKP-C”, İletişim Yayınları, No: 7, 1988, s. 2198.
22.Haluk Yurtsever, Süreklilik ve Kopuş İçinde Marksizm ve Türkiye Solu, El Yayınevi, Mart 2002, s. 230.
23.Ertuğrul Kürkçü, “5 Miras”, Expres Dergisi, No. 60, 10 Nisan-10 Mayıs 2006, s. 17.
24.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 108.
25.THKP-C Savunma, 68'liler Birliği Vakfı, Kasım 2001, s. 143.
26.V. İ. Lenin, Ulusların Kaderlerini Tayin Hakkı, 1998, s. 112.
27.THKP-C Savunma, 68'liler Birliği Vakfı, Kasım 2001, s. 128.
28.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 196.
29.Ömer Laçiner, Birikim Dergisi, “1971 Öncesi Dönem ve THKP-C Hareketinin Eleştirel Analizi -I-“, No. 22, s. 7
30.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 187.
31.THKP-C Savunma, 68’liler Birliği Vakfı Yayınları, 2001, s. 32.
32.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 330.
33.Ertuğrul Kürkçü, “5 Miras”, Expres Dergisi, No. 60, 10 Nisan-10 Mayıs 2006, s. 14.
34.Mahir Çayan, Teorik Yazılar, Gökkuşağı, 1996, s. 86.
35.Yannis Ritsos