“Giriş kapısına doğru sür. Site bir U şeklinin içindedir. Bir kapıdan geçip çıkarak diğerine gelirsin. Kapıya geldiğinde arama tuşlarını göreceksin. Benim numaramı aramalısın. İşte numara burada, cevap vermemi bekle. Sana kim olduğunu soracağım, söyleyeceksin. Benle konuştuğunda girmen için düğmeye basacağım, kapı açılacak. Benim evime doğru sür. Dışarıda seni bekleyeceğim.”

Ramiro’nun dikkatli talimatlarını izlerken, Extension Alhambra’ya, Ponce’da (Adanın Güney bölümünde bulunan ikinci büyük şehir) bulunan renkli iki katlı beton aile evlerinin olduğu bir parsellemeye girdim. Ortaçağ Amerikan varoşlarına benzeyen Extension Alhambra özel olarak orta sınıf ve orta sınıf üstü aileler için tasarlandı. Alhambra ismi İspanya’daki meşhur Fas kalesini çağrıştırıyor. 1970’lerin başında inşa edildiğinde, Extension Alhambra herkese açıktı. Ancak 1993’te bölgenin sakinleri, güvenlik için kendilerine kapılar inşa etme ruhsatı veren 1987 kanunundan (Ley de Cierre, Kapatma Kanunu) avantaj elde etti. Bu kanunla birlikte, önceden orta sınıfa ait birçok “açık” ev parseline geçitleme yapıldı. Dünya çapında birçok topluluk mahalle dernekleri kurdu, çitler çevirdi, kaleler dikti veya kendi elleriyle güvenlik tedbiri almaya çalıştı.

Extension Alhambra’ya yarı milden daha az bir yol kala, başka bir tür güvenlikli-çevrili site var. Burası, Dr. Manuel De La Pila olarak adlandırılıyor. Yirmi adet asansörsüz alçak toplam 906 daireden oluşan çok daireli konutlar Ponce kentindeki en büyük sosyal konutları oluşturuyor. Dr. Manuela De La Pila büyük Amerikan sosyal konut kampanyasının bir parçası olarak (New York’tan sonra herhangi bir ABD kentinden daha fazla sosyal konut inşası Puerto Rico’da amaçlanmaktadır), Puerto Rico’da inşa edilen 337 sosyal konut projesinden biri.

Extension Alhambra gibi Dr. Manuel De La Pila da ilk inşa edildiğinde açık bir topluluktu. 1 Kasım 1994 sabahı erkenden, özel kurum işletmeyi devraldıktan 2 yıl sonra, ulusal muhafızlar ve polisi taşıyan 3 helikopter alana indi ve resmen bölgeyi işgal etti. Operation Centurion, genelde bilinen tabiriyle Mano Dura Contra el Crimen (Suça Karşı Güç Kullanma), en büyük ve muhtemelen en tehlikeli sosyal konut projesinin suçu azaltmak için geçitlenmesi gerektiğini söyledi. 4 yıl boyunca, Puerto Rico’daki tutuklamalara, karakol inşaatlarına, çitler dikmeye yol açan 337 sosyal konut “ya kurtarıldı ya da işgal edildi”. Dr. Pila etrafı çevrili sosyal konut projesi haline geldi.

Kapılar ve güvenlik görevlilleri tipik olarak ayrıcalıklı toplulukların kendilerini koruma, oturmaya elverişli güvenlikli çevre yaratma yolu oldu. Kaliforniya Üniversitesi’nde Kentsel ve Bölgesel Planlama departmanınında görevli Prof. Teresa P. R. Caldeira’ya göre orta sınıfın güvenlik arayışında, o büyük kapılar şehirden geri çekilmeyi sembolleştirirken aynı zamanda korku da üretiyor.

Bölge sakinlerine suçtan koruma aynı zamanda emlak değerinde düşme, prestij kaybı korkusu ve ayrıcalıklı olma konusunda da vaatlerde bulunuyor. Etrafı çevrili güvenlikli siteler zengin kişilere “şehrin bu başa çıkılamaz, tehlikeli bölgelerini terk etme” hayalini kurma olanağı sağlıyor.

Sınıfın ve ırksal ayrıcaklıkların varoşlardaki yoğunlaşması, etrafı kuşatılmış yerleşim bölgeleri, menkulleştirilmiş inşalar, özel adalar; yoksulluğun gettolarda, favelalarda, barriolarda (İspanya’da banliyö) mekansal yoğunlaşması ile paralel bir şekilde meydana geliyor. Zenginler için olan güvenlikli kapılar yoksullar için de kapıların dikilmesine yol açıyor - Brezilya’daki favelalarda, Güney Afrika kasabalarında, Çin’deki periferik kentsel göç yerleşimlerinde, ve ABD’deki sosyal konut imarlarında bile. İnşa edilmiş çevre toplulukları fiziksel ve sembolik olarak insanları sınıflandırıyor ve ayırıyor. Birinin içeride sıkışması ya da dışarıda korunması ırka, sınıfa ve cinsiyete göre belirleniyor. Her iki tür toplulukta da denetimli erişim noktaları içeri ve dışarı olan hareketi sınırlandırıyor. Ancak çitlenmiş yerleşim alanlarında yaşamak zengin ve yoksul için epey farklı deneyimler.

Extension Alhambra’nın ayrıcalıklı kapıları güvenli ve pastoral bir topluluk sunuyor. Özelleştirilmiş sokaklar ve yaya kaldırımları kimin içeri gireceğine kendi karar veren tasdik edilmiş ve ücret ödeyen bir topluluğun üyeleri ile sınırlandırılmış. Aksine Dr. Pila’daki yoksul toplulukta devletin ve özel sektörün müfettişleri bölge sakinlerinin hareketlerini kontrol eder. Yani, Extension Alhambra’nın kapıları kendi varlıklı bölge sakinlerinin çevrelerine olan politik ve sosyal etkisine olanak tanırken Dr. Pila’dakiler bunun tam karşıtı bir etki altındalar. Ayrıcalıklı topluluklarda kapılar istenmeyenleri dışarıda bırakır, yoksul topluluklarda içine alır. Her iki durumda da, kapılar üst sınıfın çıkarına hizmet edecek şekilde dikilir. Bir başka deyişle, kapılar eşitsizliği tekrar üretir ve bunu pekiştirir. Michel DeCerteau’nun tabiriyle, sınıfın sosyal olarak donuk ayrımlarını üretir.

İÇERİDE VE/VEYA DIŞARIDA
Ramiro sıcak bir şekilde selam verdi. Extension Alhambra’daki iyi döşenmiş evlerine ve bahçelerine girmek için benim güvenilir olduğumu teyit eden ve bunun için ayarlama yapan insanlar bulmak zorundaydım. Kapıdan içeri girdiğim anda, kendimi doğrulamaya ve “beni kim tanıyor, ne yapıyorum ve neden” gibi sorulara cevap vermek zorundaydım. Extension Alhambra’nın sakinlerinin, Ramiro’nun evinde masanın etrafında oturan beyazların aksine kahverengi tenim nedeniyle, benimle ilgili şüpheci ve kafalarının karışık olduğunu anlamaya başlamıştım. 2000 yılındaki nüfus sayımına göre, bu ayrıcalıklı topluluklardaki birçok kişi ırksal açıdan Caucasico ya da Blanco (Beyaz) olarak tanımlanmıştı. Üyeliğin ve aidiyetliğin müzakere edilişi meydana geliyor, içeridekiler ve dışarıdakiler ayrıştırılıyor.

Dr. Pila’nın sakinleri biliyorlar ki varlıklı Alhambra sakinleri kendilerini dışarıda tutmak istiyor. Bir kadın diyor ki “Extension Alhambra’daki denetimli erişim insanların buraya girmesine imkan tanıyor.” “Sosyal konutlarda yaşayan insanlar buraya gitmek ve onları soymak istediğini düşünüyorlar. Onlar için biz toplumun kir tabakasıyız”. Başka bir Dr. Pila sakini diyor ki: “Extension Alhambra’ya bu kapıları diktiklerinde, sosyal konutlarda yaşayan insanlar oraya gitmedi, yani parazitler oraya girmedi.” Hem özel hem de kamusal topluluklarda oturanlar ırk ehliyetinin bir topluluğun alanına girmek için bir kişi gerektirdiğini söylüyorlar. Orta sınıf üstü bir yerleşim yerinin sakini ise diyor ki “Dr. Pila’ya girişte beyazlık da engelleyici bir faktör oluyor, panik oluyorum, özellikle sarışın bir kadın olarak kendimi farklı hissediyorum.”

Çitler komşu mahalleleri ayırıyor, ırklar, sınıf ayrımları, düzenlemeli sosyal mesafeler; kimlikleri tabakalara ayırıyorlar ve işaretsizi işaretliyorlar. Çitler belirli insanlara kendi meşru yerlerini hatırlatıyor ve onları konumlandırıyor; kimliklere, mahalle sınırlarına şekil veriyor ve hareketi köreltiyor. Aynı zamanda insanlara sosyal konutların tehlikeli olduğunu hatırlatıyor. Suçun medyadaki temsili ile birlikte özellikle genç siyahi erkeklerin tehlikeli, işe yaramaz ve kriminal olduğu fikrini besliyor.

Rafa, Dr. Pila’da yaşayan koyu tenli bunalmış bir genç diyor ki “Gidip bir iş var mı dediğimde olmadığını söylüyorlar ama sonra o işi gidip kendi gözde kişilerine veriyorlar.” Sosyal konut projelerinde oturan insanlar genellikle iş istediklerinde işverenlerin onları direkt ikame ettikleri yerle ilişkilendirdikleri için reddedildiklerini söylüyorlar. Dr. Pila’daki sosyal hizmet görevlileri tarafından organize edilen bir iş fuarında çalışan Don Ramon, sosyal konutlarda oturan insanların reddedildiği iş imkanları sunmak için oradayım diyor. Bölgenin bir sakini olan Dinora ise bir iş görüşmesini betimliyor. İş görüşmesine gittiğinde, yönetici ona nereli olduğunu soruyor. “Ona Dr. Pilalı olduğumu söylediğimde tavrı değişti ve bir iş gelirse biz seni ararız dedi. Yöneticinin bu iş kesin cepte şeklindeki tavrı nereli olduğumu duyduğu anda biz seni sonra ararıza döndü.”

Çitlerin fiziksel ve sembolik anlamı sosyal konutlarda oturanlar için açık. Bir kadın diyor ki: Bu çitleri dikerek, bizi korumayı amaçladıkları yok. Yaptıkları şey sosyal konutları zengin insanlardan izole hale getirmek. Onların bizden daha iyi olduğu ile ilgili bir neden yok, hepimiz insanız”. Çitler fiziksel ayrımı pekiştiriyor. Sosyal konut sakinleri çocuklarının cadılar bayramında zenginlerin oturduğu bölgelere gidip “şaka ya da şeker” diyerek kapılarını çalamadıklarını söylüyorlar. İç içe geçmiş bir ilişki için olanaklar pratik olarak ortada yok.

ÇİTLERİN İÇİNE GİRMEK
Extension Alhambra’nın içerisine girmek dikkatli bir plan gerektiriyor. Ramiro’nun eleyici sorgulaması girişte ve orada bulunma üzerinde kesin kontrolü gösterdi. Ayrıcalıklı topluluklara güvenlik için kendilerini izole etme imkanı veren “Closing Law (Kapatma Kanunu)” ile birlikte zenginler üzerinde etki kurma da kolaylaştı. Özel güvenlik görevlileri emirleri telekom ya da telefon yoluyla uyguluyorlar. Elektronik çitler mülk sahiplerine kontrolü uzaktan bipleyiciler ve elektrik akımı ile sağlama imkanı veriyor. Ayrıcalıklı topluluklarda sakinler ve ziyaretçiler dışarıdaki tehlikelerden uzak sığınalacak limanda iyi bir şekilde karşılanıyorlar. Birinin iyi karşılanması kimin girdiği ve kimin onayladığına bağlı olarak değişiyor. Bu onaylama bölge sakinleri tarafından yapılıyor; aksine, sosyal konutlarda bu onaylama hükümet tarafından yapılıyor ve kontrol sakinlerin denetiminden alınıyor.

Dr. Pila’da oturan bir kişi anlatıyor, “Extension Alhambra’daki çitler özel, ancak burada kontrollü.” Geçici çitler ilk olarak burada inşa edildiğinde, Dr. Pila’daki sakinler kendi çitlerinin Extension Alhambra’daki ile benzer şekilde (uzaktan kumanda ile ya da güvenlik görevlisine onay vererek) işleyeceğini düşünmüştü. Ancak zamanla, girişleri kontrol etme yeterlikleri azaldı. Bölge sakinlerinin hizmetine çalışmaktansa, polis arkasını gösteren ayna ile bölge sakinlerini kontrol etmeye başladı. Sıfır toleransa dayanan düzenlemeler bölge sakinlerinin izlenmesini ve hükümetin bölge aktivitelerini organize etmesi için sosyal hizmet uzmanları atamasını gerektiriyordu. Ziyaretçiler değil ama bölge sakinleri sıkı bir inceleme altındaydılar. Bir kadın diyor ki: Durduruldum, bana nereye gittiğim ve ne yaptığım sorulmuştu, bende hırsız yüzü görmüşlerdi.

Çitlenmiş sosyal konutlara girmek, bir sakinin söylediği gibi, özgürce hareket etme kapasiteni kaybetme ve kontrol edilme, izole edilme, içerisi ve dışarısı ile aktif olarak bağ kurma yasağı demek. Dr. Pila’ya girdikten sonra, ziyaretçiler ve oturanlar önlerindeki güvenlik kulübesinde beklemeleri ya da içeri girmemeleri şeklinde uyarılır: Denetimli erişimli oturma alanıdır. Kimlik saptaması yapılmayan her sakin ve ziyaretçi girişte kendini tanıtmak zorundadır. Ziyaretçi araçları incelenmeye tabidir - Konut İdaresi. Bu tabela toplu konutlara girmenin birini şüpheli hale getirdiğinin anımsatılmasıdır.

Ayrıcalıklı olan dışarıdakilerin bu bölgelere girişi olmadıkça, onlar kamusal alan üzerinde güçlerini daha da genişletiyorlar. Bu kapılar birilerini içeride birilerini dışarıda tutuyor. Yoksul olanların ise şehir üzerindeki hakimiyetleri gittikçe azalıyor.

BETONLAŞMIŞ AYRIMLAR
Puerto Rico sosyal eşitsizliklerin fiziksel ve sembolik olarak dünya çapında şehirlerin yerleşim alanlarında açık bir şekilde ifade edildiğini gösteriyor, güç ve öznedeki farklılığın üzerinde duruyor. Tüm dünya çapında, kentsel alanlardaki güvensizlik duygusuna işaret etmek için güvenlik politikaları popüler bir yol haline geldi. Yerleşim alanları ve kamusal alanlardaki çitler, güvenlik görevlileri, metal dedektörler şehrin sakinlerini bölüyor ve türlere ayırıyor. Örneğin Çin’de kentin göçmenleri şehrin periferisine sıkışıp kalıyorlar. Latin Amerika’da, gelişen dünyada, aynı zamanda ABD’de, sosyal eşitsizlikler oturmaya elverişli bölgelerde mekanlaştırıldı. Yeni teknoloji içeridekilere ve dışarıdakilere sınır koyuyor ve zengin yoksul üzerinde gücünü gösteriyor.

Bu çitler hem gerçek hem hayali şekilde derin sosyal eşitsizliklere işaret ediyor ve bunları yeniden inşa ediyor. Zengin için kamu artan bir şekilde özelleşti, yoksul içinse özel alan artan şekilde gözetime tabi hale geldi. Her ikisi için de sosyal aktiviteler aile birimi ve özel alanlarla sınırlandırıldı. Maddi gücü yerinde olan yalnızlaşıyor, yoksul olan da izlenmeye, kontrole ve gözetime maruz kalıyor. Bu sığınak mentalitesi kamusal hayatın kendiliğindenciliğine zarar veriyor.

Bugün Puerto Rico sosyal konutlarındaki çitler uygulamada olmamasına rağmen, çitler hala orada. Polis orada artık kol gezmiyor, sadece tahtadan bir güvenlik kulübesi kaldı. Giriş ve çıkışlar artık izlenmiyor ancak çitlerden kalanlar günlük hayatın rutinine müdahale etmeye devam ediyor, sosyal eşitsizlikleri ayrıştırıyor ve tekrar kazıyor. Aynı zamanda, özel alanların etrafındaki çitler gelişen teknoloji ile güçlendirilmeye devam ediliyor. Yoksulların ve zenginlerin çitleri birbirlerine yüzünü dönmüş ancak bölge sakinleri şehre ve onun faydalı sosyal taahütlerine yüz çevirmiş.